ชาร์จไม่เข้าเพราะ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ หรือแบต? แยกให้ชัดทั้งแบตรถ และ Li-ion

“แบตหมด หรือ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ที่พิ่งซื้อไปมันพังกันแน่?” เป็นคำถามที่ผมเจอบ่อยมากในชีวิตประจำวันเลยครับ แบตเตอรี่มีหลายประเภท เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ก็มีหลายประเภทเช่นกัน ทั้งรถ ทั้งเครื่องมือไร้สาย หรืออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกซ์ ก็ต้องพึ่งแบตเตอรี่ ในการใช้งานทุกครั้ง บางทีเราก็ชาร์จอุปกรณ์พวกนี้ไว้ทั้งคืน แต่พอถอดออกจะใช้ ไฟก็ยังไม่เข้าเหมือนเดิม จนเริ่มสงสัยว่าอุปกรณ์ไหนกันแน่ที่เป็นตัวปัญหา

ผมเชื่อว่า ใครที่ทำงานช่างอยู่แล้ว น่าจะได้ลุกคลีกับ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ หลายประเภทครับ ทั้งแบตรถยนต์ แบตมอเตอร์ไซค์ รวมถึงแบต Li-ion ของเครื่องมือไร้สาย แต่ทำไมเหตุการณ์ชาร์จไม่เข้า ถึงสร้างความงง และความปวดหัวให้กับใครหลายคน เพราะสาเหตุมันซับซ้อนกว่าแค่ “แบตเสื่อม” หรือ “เครื่องชาร์จแบตเตอรี่เสีย” และยิ่งถ้าเป็นแบต Li-ion ของเครื่องมือช่าง ตัว BMS ของแบตเตอรี่ และเครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ก็ทำให้เรื่องยุ่งกว่าเดิมหลายเท่า

ผมเลยอยากพาคุณมาไล่ดูกันครับ ว่าอาการแบบไหนเข้าข่ายเป็นที่ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ อาการแบบไหนชัดเจนว่าเป็นที่ตัวแบต หรือบางทีอาจไม่ใช่ทั้งสองอย่าง แต่เป็นเพราะสภาพแวดล้อม และการใช้งานที่เรามองข้ามไปเองก็ได้ ใครที่เคยปวดหัว เพราะชาร์จยังไงไฟก็ไม่เข้า เรามาดูกันครับว่า เป็นเพราะอะไรกันแน่? 

อาการชาร์จไม่เข้า ไม่ได้มีแบบเดียว จุดเริ่มต้นของความเข้าใจผิด

เวลาบอกว่า เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ “ชาร์จไม่เข้า” เหตุผลจริง ๆ มีหลายเยอะแยะไปหมดครับ แต่ละอย่าง ก็ชี้ไปคนละสาเหตุเลย ดังนั้นก่อนจะชี้ตัวผู้ร้าย ว่าคือแบต หรือเครื่องชาร์จแบตเตอรี่ เราต้องเริ่มจากการสังเกตอาการให้ละเอียดก่อน ซึ่งอาการที่พบบ่อยมีประมาณนี้:

• เสียบเครื่องชาร์จแบตเตอรี่แล้วไฟไม่ติดเลย ไม่มีแม้แต่ไฟสถานะ
• ไฟกระพริบเตือน Error แต่ชาร์จไม่เดินสักนิด
• ชาร์จได้แค่ไม่กี่นาทีแล้วตัด เหมือนโดนอะไรสั่งหยุด
• ชาร์จทั้งคืน ไฟก็ยังไม่เต็ม หรือบางทีขึ้นเต็มเร็วผิดปกติ
• ชาร์จแล้วไฟขึ้นเต็ม แต่เอาไปใช้จริง หมดเร็วมากผิดปกติ

อาการต่างกันนิดเดียว แต่สาเหตุคนละเรื่องเลยครับ และความคล้ายกันแบบนี้เองที่มักทำให้หลายคนรีบสรุปผิด ๆ ว่าแบตเสีย หรือเครื่องชาร์จแบตเตอรี่พัง ทั้งที่จริง ๆ อาจเป็นเพียงเงื่อนไขเล็ก ๆ ที่เรามองข้ามไป การเดาแบบมั่ว ๆ จึงทำให้ซ่อมผิดจุด และยังทำให้เสียเงิน เสียเวลา และบางครั้งก็เปลี่ยนอุปกรณ์ใหม่โดยไม่จำเป็น เช่นซื้อทั้งบางคน ที่ใช้เครื่องมือไร้สาย ตัดสินใจ ซื้อ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ และแบตเตอรี่ใหม่ทั้งชุด

อาการที่เข้าข่าย เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ เป็นตัวปัญหา (แบตรถ)

ไฟไม่ขึ้นเลย ถึงจะเสียบปลั๊กถูกต้องครบทุกอย่าง

ถ้ากดเปิดเครื่องชาร์จแบตเตอรี่แล้ว ไม่มีไฟโชว์เลยแม้แต่นิดเดียว ไม่ว่าจะไฟ Power หรือไฟ Mode สันนิษฐานได้เลยครับ ว่าตัวเครื่องมีปัญหาภายใน เช่น ฟิวส์ขาด หม้อแปลงเสีย วงจรชอร์ต หรือสายหลุด การเสียแบบนี้ต่อให้แบตรถ ดีแค่ไหนก็ชาร์จไม่เข้าแน่นอนครับ

พัดลม หรือเสียงภายในเงียบผิดปกติ

เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ รถยนต์ สมัยใหม่บางประเภท จะมีเสียงคลิกตอนเริ่มทำงาน หรือมีพัดลมระบายความร้อน ถ้าเสียบแล้ว เงียบสนิทเหมือนเครื่องไม่เริ่มทำงานเลย มักเป็นเพราะวงจรเริ่มต้นไม่ทำงาน หรือขดลวดภายในเสีย

แจ้งเตือนผิด ๆ ทั้งที่ต่อขั้วถูกต้อง

ต่อแบตถูกต้อง แต่เครื่องชาร์จแบตเตอรี่กลับขึ้นไฟเตือนว่า สลับขั้ว (Reverse Polarity) นี่คือสัญญาณว่าเซนเซอร์ตรวจขั้ว หรือวงจรป้องกันทำงานผิดพลาด ไม่ได้เกี่ยวกับแบตเลย

ใช้แบตหลายลูกทดสอบ แล้วไม่เข้าเหมือนกัน

ถ้าทดลองแบตหลายลูก ทั้งแบตใหม่แบตเก่า แล้วไม่มีลูกไหนชาร์จได้เลย บอกได้เลยครับว่าเครื่องชาร์จ คือผู้ต้องสงสัยอันดับหนึ่ง

แรงดันออกไม่ถึงมาตรฐาน

เครื่องชาร์จแบตเตอรี่รถ แบบ 12V ควรมีแรงดันสูงสุดอยู่แถว ๆ 14.4V ถ้าวัดแล้วออกแค่ 8–10V นั่นหมายความว่าเครื่องชาร์จแรงดันตก ต่อให้บีบให้ชาร์จยังไงแบตก็ไม่รับไฟครับ

อาการที่ชี้ว่า “แบตรถ” เสื่อมจนทำให้ชาร์จไม่เข้า

แม้เครื่องชาร์จแบตเตอรี่จะทำงานดี แต่ถ้าแบตเสื่อม อาการก็จะเหมือนชาร์จไม่เข้าอยู่ดีครับ โดยเฉพาะแบตรถประเภท Lead-acid ที่มีอายุการใช้งานจำกัด และไวต่อการใช้งานผิดวิธี

แรงดันลดต่ำมากจน เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ไม่ยอมเริ่ม

เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ หลายรุ่นมีระบบป้องกัน ไม่ให้เริ่มชาร์ถ้าแรงดันแบตต่ำกว่าเกณฑ์ เช่นต่ำกว่า 9V เพราะเครื่องมองว่าแบตอาจเสียจริง การปล่อยทิ้งไว้นานจนแรงดันเหลือ 6–7V จึงทำให้ชาร์จไม่เริ่ม แม้เครื่องจะปกติดีทุกอย่าง

แผ่นธาตุเกิดซัลเฟต จนรับไฟไม่ได้

ถ้าใช้งานแบบไฟหมดบ่อย ๆ แบตเตอรี่รถ จะเกิดการสะสมตัวของคราบซัลเฟตบนแผ่นธาตุ ทำให้แรงต้านสูงขึ้น จนรับไฟไม่ได้ อาการคือชาร์จนานมากแต่ไม่ขึ้น หรือขึ้นเต็มเร็วเกินจริง แต่ใช้จริงหมดไวมาก

แบตเซลล์เสียภายใน (Cell Short)

ถ้าเซลล์ภายในลัดวงจร แม้เพียงเซลล์เดียว แบตก็จะไม่มีวันรับไฟจนเต็มได้แม้เครื่องชาร์จแบตเตอรี่จะดี แค่ไหน

ชาร์จนานแค่ไหนแรงดันก็ไม่เกิน 12V

ถ้าชาร์จ 4–5 ชั่วโมง แล้วแรงดันแบตเตอรี่ ยังไม่แตะ 12V มีโอกาสสูงมากว่าแผ่นธาตุสึก หรือแบตเสื่อมสภาพ จนใช้งานไม่ได้แล้ว

แบต Li-ion: ทำไม เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ชาร์จไม่เข้าได้?

แบตเตอรี่ ลิเธียมไอออน (Li‑ion) ที่นิยมใช้มากในปัจจุบัน ของเครื่องมือไร้สายไม่ได้เสีย แค่เพราะเซลล์เสื่อมเท่านั้นนะครับ แต่ยังมีระบบ BMS คอยจัดการทุกอย่างเพื่อปกป้องตัวแบตเอง โดยเฉพาะแบตของสว่าน ไขควงไร้สาย เลื่อยวงเดือน หรือเครื่องมือตัดเจาะต่าง ๆ ที่มักใช้งานหนักจนเกิดความร้อนสะสมสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้ระบบป้องกันตัดไฟเข้า เพื่อความปลอดภัย 

หลายคนเข้าใจผิดว่าแบตเสีย ทั้งที่จริงมันเป็นพฤติกรรมปกติของแบตเครื่องมือไร้สายสมัยใหม่ครับ เพราะงั้น เรามาไล่ดูเหตุผล ที่เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ Li-ion ชาร์จไม่เข้า กันดีกว่า 

แบตร้อนมาก จนระบบป้องกันไม่ให้เริ่มชาร์จ

หลังใช้งานหนัก เช่นไล่เจาะ ไล่ตัดต่อเนื่อง แบตเตอ์รีจะร้อนจัด ถ้ารีบเอาไปใส่เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ทันที BMS จะปฏิเสธการชาร์ จจนกว่าอุณหภูมิจะลดลง ถือว่าเป็นพฤติกรรมปกติของแบต ไม่ใช่สัญญาณเสียครับ

เซลล์เสียบางก้อน ทำให้ BMS สั่งตัด

แบตเตอรี่ Li-ion มีเซลล์ต่อกันหลายเซลล์ ถ้าเซลล์ใดเซลล์ หนึ่งแรงดันผิดปกติ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ จะปฏิเสธเพื่อป้องกันไฟไหม้ ทำให้ดูเหมือนแบตเสียทั้งก้อน ทั้งที่จริง ๆ เสียบางเซลล์เท่านั้น

หน้าสัมผัสสกปรก ทำให้ไฟไม่วิ่งเข้า

ผงไม้ ผงเหล็ก น้ำมัน หรือเหงื่อ สามารถทำให้หน้าสัมผัสมีชั้นฟิล์มบาง ๆ ขวางกระแส ทำให้เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ มองไม่เห็นแบต

ใช้ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ผิดรุ่น

แบตยี่ห้อใหญ่ ๆ อย่าง Makita, Bosch, Milwaukee มีพินข้อมูลเชื่อมกันระหว่างแบต-เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ถ้าใช้แบตเทียบ ก็อาจใส่ได้ แต่ไม่ถูกต้องตามสเปก ระบบก็จะไม่เริ่มชาร์จครับ

ตรวจแบบช่าง ให้รู้ชัดว่าเป็นที่แบต หรือ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่

• วัดแรงดันออกของ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ก่อน ถ้าแรงดันออกไม่มีเลย หรือมีแต่ต่ำผิดปกติ เช่น 6–7V แปลว่าเครื่องมีปัญหา แต่ถ้าจ่ายแรงดันปกติ ให้ไปดูที่แบตเตอรี่ต่อ
• ดูแรงดัน Rest ของแบต วัดแรงดันแบตในสภาพที่ไม่มีโหลด และไม่มีการชาร์จ โดยปล่อยให้แบตนิ่งประมาณ 20–40 นาทีแล้วใช้มัลติมิเตอร์แตะขั้วบวก-ลบเพื่ออ่านค่า วิธีนี้ช่วยบอกได้ว่าแบตยังสมบูรณ์ หรือแรงดันต่ำจนเครื่องชาร์จแบตเตอรี่ไม่ยอมเริ่มชาร์จ โดยแบตรถมักต้องไม่ต่ำกว่า 11.5V ส่วนแบต Li-ion ถ้าแรงดันต่อเซลล์ต่ำกว่า 2.5V BMS จะล็อกทำให้ไฟไม่เข้าแม้ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ จะปกติครับ
• ลองใช้ เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ อีกเครื่อง ถ้าแบตลูกเดิม ชาร์จกับเครื่องชาร์จแบตเตอรี่เครื่องอื่นได้ แสดงว่าเครื่องชาร์จเดิมมีปัญหา
• ตรวจความร้อน หรือความเย็นของแบต แบตเตอรี่ที่ร้อนจัด หรือเย็นจัดก็ทำให้ระบบภายในเครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ปฏิเสธการชาร์จได้

สรุป

หลายครั้งที่เราคิดว่า เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ เสีย ทั้งที่จริง ๆ ปัญหาเกิดจากแบตเตอรี่ หรือระบบป้องกันของแบต Li-ion ที่กำลังทำงานตามหน้าที่ ไม่ใช่เพราะอุปกรณ์ใดอุปกรณ์หนึ่งพังเสมอไป การไล่ตรวจทั้งแบต และเครื่องชาร์จแบตเตอรี่ จะช่วยให้คุณไม่ต้องเดา ไม่ต้องเสียเงินฟรี และไม่ต้องเปลี่ยนอุปกรณ์เกินจำเป็น ยิ่งในยุคที่แบต และเครื่องชาร์จ ไม่ใช่ของราคาถูก ๆ

ไม่ว่าจะเป็นแบตรถ หรือแบตเครื่องมือไร้สาย หลายครั้งอาการที่เห็นภายนอกเหมือนกันครับ เช่น ไฟไม่เข้า ชาร์จช้า หรือขึ้นเต็มไวผิดปกติ แต่สาเหตุภายในกลับต่างกันคนละเรื่อง การสังเกตอาการเล็ก ๆ น้อย ๆ อย่างแรงดัน Rest ความร้อนที่ตัวแบต หรือเสียงทำงานของเครื่องชาร์จแบตเตอรี่ จะช่วยให้เรารู้ได้ว่าเแบตเสื่อมจริง เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ทำงานผิดปกติ หรือเป็นแค่ ระบบป้องกันกำลังทำงาน

สุดท้ายที่อยากเสริมคือ ปัญหาชาร์จไม่เข้าไม่ได้เป็นเรื่องใหญ่อย่างที่คิดถ้าไล่เช็ค เป็นขั้นตอน เพราะหลายครั้งแค่ปล่อยให้แบตเย็น ใช้เครื่องชาร์จแบตเตอรี่ ตรงรุ่น หรือทำความสะอาดขั้วสัมผัส แบตเตอรี่ ก็กลับมาใช้งานได้เหมือนเดิม ไม่ต้องเสียเงินซื้อของใหม่โดยไม่จำเป็นเลยครับ